ONSTAANSGESCHIEDENIS VAN KIEL-WINDEWEER
Sinds Het afgelopen voorjaar schrijf ik een verhaal over de ontstaansgeschiedenis van Kiel-Windeweer wat ik in verschillende delen via deze website publiceer. Om e.e.a. in context te plaatsen raadpleeg ik diverse historische bronnen en (her)lees publicaties die al eerder verschenen m.b.t. dit onderwerp.
HET MÜNSTERLAND
Zo las ik over het Boertangermoor en het veen wat ‘het bruine goud’ werd genoemd; en over de grondgebieden waar tegenwoordig de provincies Drenthe, Overijssel en Utrecht liggen; dat die deel uitmaakten van een inmiddels bijna vergeten land; Het Münsterland; met als hoofdstad Münster, waar Bernard von Galen (ook wel bekend als Bommen Berend) als prins-bisschop het staatshoofd was (van 1650 tot zijn dood in 1678).
DE SEMSLINIE
Ik verdiepte mij in de historische Semslinie; bestudeerde oude kaarten en leerde over een strijd om de macht over het gebied en de grenzen die daarbij voor het eerst in de geschiedenis met de lineaal werden getrokken; dwars door de moerassige wildernis die vroeger als natuurlijke barrière de afscheiding had bepaald. De Semslinie ging over de verdeling van het moeras en werd in 1615 overeengekomen tussen de stad en ommelanden van Groningen en de staten van Drenthe. Het klooster bij Ter Apel en de burcht de Wolfsbarge (die vlakbij Kiel-Windeweer aan de ‘oever’ van het moerasland heeft gestaan) waren de landmerken waartussen één denkbeeldige rechte lijn dwars door het moeras werd afgesproken. Het is de eerste en daarmee de oudste nog bestaande lineaal rechte (linea recta) grenslijn ter wereld en verdeeld nog altijd de grondgebieden tussen de provincies Groningen en Drenthe.
DE KYL TE WINDEWEER
De stad Groningen wilde van begin af aan parallel aan de Semslinie een kanaal aanleggen vanaf de Wolfsbarge tot Ter Apel. Op 18 januari 1647 gaf de stad Groningen de Kyl Compagnie opdracht om het ‘Hoofddiep van Windeweer’ aan te leggen. De naam van dit kanaal werd in de volksmond het Kylsterdiep genoemd en wordt tegenwoordig nog steeds als Kieldiep aangeduid. Aan het het diep ontstond de veenkolonie van ‘De Kyl Compagnie te Windeweer’ (Kiel-Windeweer). Het kanaal moest aanvankelijk parallel aan De Kalckwijck (uit 1631) komen te liggen; die in een haakse hoek op de Wolfsburcht was geijkt. Hierdoor sloot het Kieldiep niet direct aan op de hoofdas het ‘Heerendiep’ naar de stad (wat tegenwoordig het Winschoterdiep heet); maar kruiste het Kieldiep de loop van het Nieuwe Compagniesterdiep (uit 1639) (wat in de jaren 1960 werd gedempt).
RECHT NAAR MÜNSTER
Op de plaats waar vroeger het Kieldiep en het Nieuwe Compagniesterdiep samenkwamen is de sluis ter herinnering in de berm achtergelaten en is aan de loop van de weg nog goed in het landschap te herkennen waar de kanalen vroeger ooit samenkwamen. Dat is de locatie waar de Kyl Compagnie in 1647 is begonnen met de aanleg van het Kieldiep / Hoofdiep van Windeweer. Wanneer je het Kieldiep op een moderne kaart bekijkt loopt het opvallend genoeg niet volledig parallel aan de Semslinie (zoals de stad dat aanvankelijk in 1647 had voorgenomen); maar de beide lijnen lopen schuin naar elkaar toe. Het Kieldiep liep oorspronkelijk dood op de plaats waar het de Semslinie zou doorkruisen; maar wie vanaf dat punt op de kaart het Kieldiep in een loodrechte lijn doortrekt; ziet dat het verlengde uitkomt in het centrum van Münster; precies voor de deur van de dom en het bisschoppelijk paleis (waar ‘bommen Berend’ vroeger zetelde). De hamvraag is nu; Hoe is dit zo gekomen? Is dit bewust zo aangelegd of was dit puur toeval?
MEER LEZEN? ZIE LINKS:
