Tot de zeventiende eeuw (het jaar 1600 t/m 1699) had het Boertangermoeras een oppervlakte van ruim 3000 km² en grofweg de vorm van de letter V. De westelijke poot van het moeras besloeg het oerstroomdal van de rivier Hunze, en lag tegen de oostvlank van de ‘Groene inge’ aan (inge en enge / engte zijn ouderwetse woorden voor een hoge zandrug die als een soort uitloper vanuit het vaste land een drassige rivierdelta- zee-of moerasgebied inloopt). Op de top van de Groene inge was naar verloop van de eeuwen eerst een belangrijke handelsplaats ontstaan; die was uitgegroeid tot een voor de Rooms- Katholieke kerk belangrijk bedevaartsoord, en was uiteindelijk aangesloten bij het Hanze handelsverbond; waardoor het zich steeds verder ontwikkelde tot een rijke middeleeuwse vestingstad. Men sprak over de stadstaat en ommelanden van de Groene Inge. Tegenwoordig heet deze stad ‘Groningen’ en ligt de huidige Provincie Groningen in een deel van de ommelanden die oorspronkelijk bij de stad horen (ook grote delen van landen die tegenwoordig in de Provincie Friesland en het Duitse Oost-Friesland liggen, zijn ommelanden van de stadstaat op de Groene inge). De oostelijke poot van het V- vormige moeras lag in het stroomdal van de rivier Eems. De zuidpunt van het gebied lag bij de plaats Lingen in Duitsland. Tussen de beide poten in lag nog een vaste dekzandrug die de ‘boeren tange’ werd genoemd (een land- tange, of tonge zijn (net als inge en enge / engte) tevens ouderwetse woorden voor een smalle landtong (tonge). Op de ‘Boeren tange’ groeide een oerbos; de ‘wester wolden’ (de westerwouden); tegenwoordig heet dit gebied nog steeds Westerwolde.
De dorpen Kiel-Windeweer, Nieuwe Compagnie-Windeweer en de verdwenen nederzetting Olde Compagnie-Windeweer (dit zijn tegenwoordig de buurtschappen Lula en Kalkwijk) liggen middenin het noordelijke gebied van wat vroeger de westelijke poot was van het uitgestrekte en onherbergzame Boeren tanger moeras. Het was dichtbegroeid, nat, drekkig en drassig tegelijk, en daardoor zeer moeilijk toegankelijk en voor zover bekend onbewoonbaar.
Een grondsoort die veel voorkomt in moerassen is veen. Veen ontwikkeld zich over de eeuwen laag over laag over laag (+/- 15 cm per eeuw), en had in het Bourtangermoor op sommige plaatsen een dikte bereikt van soms wel vijftien meter. Het begaan van het veen kan levensgevaarlijk zijn omdat je er heel gemakkelijk muurvast in kan komen te zitten, en er langzaam meters diep in kan wegzakken.
Gedroogd veen is bijzonder goed brandbaar en werd al vroeg in de middeleeuwen in rechthoekige brokken afgraven. Deze brokken veen noemde men ‘turven’ en gebruikte deze als brandstof voor steenovens en kachels om bijvoorbeeld aardewerk te bakken en woningen te verwarmen. Ten behoeve van de turfwinning is het Bourtangermoor in een periode van +/- driehonderdvijftig jaar (1600 – 1950) bijna volledig met de hand afgegraven en is er tegenwoordig nog maar heel weinig overgebleven van het landschap zoals dat er tot +/- vierhonderd jaar geleden (en de duizenden jaren daarvoor) moet hebben uitgezien. De beste voorbeelden van de allerlaatste en slechts kleine uit die tijd overgebleven landschappen uit het Bourtangermoor, en die waarschijnlijk nog het sterkste lijken op hoe het gehele gebied er voor de afgravingen uitzag zijn alleen nog te vinden in bijvoorbeeld het Friescheveen (te Groningen, bij het Paterswoldse meer), en het Bargerveen (nabij Klazienaveen) in Drenthe.
Voor omstreeks 1630; toen de afgravingen op gang begonnen te komen moet ook het gebied waar Kiel-Windeweer, Nieuwe Compagnie- en het verdwenen Olde Compagnie (tegenwoordig Lula / Kalkwijk) liggen er (voor duizenden jaren lang) ongeveer net zo hebben bijgelegen.
